Token Ekonomisinin Gerçekleri ve Bazı Yaygın Yanılgılar

"Bu makalede, token ekonomisine ilişkin bazı temel kavramları açıklamaya çalışacağım. Oldukça kolay okunur bir makale olacağını düşünüyorum." - CZ, Binance CEO'su.

Token ekonomisine ilişkin temel birkaç kavram hakkında yanlış fikirlere sahip insanlarla her gün karşılaşıyorum. Para arzlarının nasıl çalıştığı da dahil, finans hakkında birçok şeyin okullarda öğretilmediğini biliyorum. Kripto sektörünün yeni olduğunu ve hepimizin öğrenmesi gereken bir şeyler olduğunu da biliyorum. 

Bu makalede bu kavramlardan bazılarını açıklamaya çalışacağım. Oldukça kolay okunur bir makale olacağını düşünüyorum. Bunlar benim kişisel fikirlerim ve diğer tüm fikirler gibi benimkiler de bazı konularda yanlış olabilir. Ayrıca herkesin token ekonomisini ve ilgili diğer konuları Binance Academy'den okumasını öneriyorum.

Farklı Para Havuzları Yanılgısı

Bu yanılgı kendini birçok farklı şekilde gösteriyor.

Sürekli duyduğumuz yaygın bir versiyonu "BTC (ya da BNB) harcamak istemiyorum çünkü değeri daha hızlı artacak ve ben kazançlarımı kaybetmek istemiyorum, bu yüzden bir şeyler almak için itibari para kullanacağım."

Peki, itibari paranızın neden biraz daha büyük bir kısmını (en azından harcayacağınız kadarını) kriptoya çevirmiyor, böylece harcamalarınızda rahatça kripto kullanmıyorsunuz? Paranızı iki havuz arasında hareket ettirebilirsiniz.

Bazıları da bir çevrim komisyonunun ödenmesi gerektiğinden bahsedebilir. Bugünlerde bu komisyon son derece düşük. Binance.com yaklaşık %0,03'lük bir komisyon alırken, kredi kartlarında bu oran %3. Dolayısıyla, bizdeki oranlar kredi kartının yalnızca yüzde biri. (Üzgünüm, burada biraz reklam yapmam gerekti.)

Diğerleri ise kripto harcamanın hala çok kolay olmadığını iddia edebilir ki bu haklı ve geçerli bir neden. Bunu iyileştirmeye yönelik çalışıyoruz. Fakat bu "Değeri daha hızlı artacağı için BTC harcamak istemiyorum"dan farklı bir neden.

Yakımları Nereden Yapıyorsunuz?

Bu mantık hatasının daha yeni bir versiyonu "yakımları nereden yapıyorsunuz?" sorusuyla başlıyor.

Dün 60,5 milyon USD değerinde BNB yaktık. Normalde zeki gazeteciler de dahil bazı kişiler hala ikisi arasında fark varmış gibi "BNB'leri gelirler üzerinden mi yoksa ekip payından mı yaktınız?" diye soruyor. Oysa her ikisi de deflasyon baskısı yaratıyor.

BNB bir vakfın kontrolünde değil. ICO aşamasında BNB'nin bir kısmını "ekip payı" olarak ayırdık ve bu bilgi ilk günden itibaren herkese açıktı. Bu kısmın kilidi 5 yıl süresince yıllık olarak açılıyor. 3. yılımızda olduğumuz düşünüldüğünde ekip tokenlarının bir bölümünün kilidi açıldı. Ekibimiz isterse bunları harcayabilir. Bu tokenlardan pek harcama yapmış olmamamız kendi tercihimiz. Daha da önemlisi, ekip tokenları ekibe ait ve kazançlarımız da ekibe ait. BNB, ikame edilebilir bir token, bir grupla diğer grup arasında fark yok. Bunların tamamını aynı cüzdana ve adrese koyabilir ya da farklı adreslerde tutabiliriz, ama sonuçta tamamı ekibimize ait. Bir yakım yaptığımızda sahip olduğumuz BNB'leri gözden çıkarıyor ve toplam arzı azaltıyoruz. Böylece kalan BNB'ler daha değerli hale geliyor. Hangi cüzdan adresinden yakım yaptığımız önemli mi? Eğer önemliyse, bir sonraki yakımdan önce coinleri bir adresten diğerine taşıyabiliriz…

Piyasadan Geri Alım Mı Yaptınız?

Bu da aynı "para havuzu" mantık hatasının biraz daha "ileri seviye" bir versiyonu. Geleneksel piyasalardan gelen kişilerin bunu sorması gayet doğal. Bir şirketin geliri itibari para cinsindense, bu itibari paranın bir kısmı hisse senedine çevrilmek/hisseleri geri almak için kullanılır. Bu da genellikle hisse senedinin fiyatının yükselmesine neden olur ve yatırımcılar bundan çok hoşlanır. Bazı kişiler doğal olarak aynı şeyin kriptoda da yapılması gerektiğini düşünür.

Binance'in BNB yakımları söz konusu olduğunda bazı önemli farklar var. Binance'in gelirinin büyük kısmı zaten BNB cinsinde ve biz bunları HODL ediyoruz. Hemen harcayacağımız miktarların dışındakileri itibari paraya çevirmiyoruz. BNB'lerimizi itibari paraya çevirebilir ve yakımı yapmak için bu itibari parayı kullanarak BNB'leri geri alabilirdik. Bunu yapmak mantıklı olur muydu? Hayır.

Fakat bazıları yukarıdaki işlemi yapmanın mantıklı olduğunu, BNB'lerimizi çeyrek dönem süresince itibari paralara çevirerek yakımdan hemen önce büyük miktarlarda BNB geri almamızı, bu sayede yakımdan önce kısa bir yükseliş etkisinin ortaya çıkacağını ve böylece alım satımlarını buna göre ayarlayabileceklerini iddia edebilir. Hayır üzgünüz, biz bunu yapmıyoruz. Biz BNB'lerimizi yalnızca tutuyoruz. İtibari parayı uzun süre tutmak istemiyoruz. Yaklaşımımız, kısa vadeli alım satım yapan bazı kişiler için teşvikleri azaltabilir ama BNB'yi uzun vadeli tutan kişilere çok daha fazla avantaj sunuyor. BNB'yi bir "şişir ve boşalt" coini haline getirebilecek yapay teşvikler de eklemek istemiyoruz. Bizim istediğimiz, birçok ekosistem ortağımızla birlikte BNB ve kripto sektörü için uzun vadeli bir değer yaratmak.

Bazı borsalar gururla (ya da utanmadan) yakımdan önce kendi borsa tokenlarını "geri aldığı" gerçeğiyle övünüyor. Ve bazı kişiler de ne yazık ki bunun iyi bir şey olduğuna inanabiliyor. Oysa bu, şu anlama geliyor:

1. Kendi borsa tokenları üzerinden gelir elde etmiyorlar, yani insanlar komisyonları ödemek için onların tokenlarını kullanmıyor.

2. Ya da ödeme olarak aldıkları kendi tokenlarını tutmuyorlar. Bunların tamamını piyasaya sürüyorlar.

Borsanın kendisi tokenlarını tutmak istemiyorken siz bu tokenları tutmak ister miydiniz? Karar sizin.

Yakım ve Airdrop

BNB için bir yakım yerine 60,5 milyon dolarlık bir airdrop yapmış olsaydık daha fazla insanın daha mutlu olacağını tahmin ediyorum. Ama finansal açıdan bunların ikisi de tamamen aynı. Çoğu kişi hala bir yakım yapmanın faydalarını anlamıyor, ama bana güvenin, yakım da tıpkı bir airdrop gibi. Bunların her ikisi de sizin için faydalı. Yakımda daha az ağ işlemi ve ücreti oluyor.

Bu konudan bahsetmişken, parasal genişleme sizin için kötüdür. Paranızın banka hesabınızdan alınmasına ve başkalarına, genellikle de sizden daha zengin kişilere dağıtılmasına benzer. Yalnızca bu kadarını söyleyecek ve inanıp inanmama ya da araştırıp araştırmama tercihini size bırakacağım.

Diğer konulara geçiyorum...

Proje ya da Ekip Başına Birden Fazla Coin

Bir ekip birden fazla token çıkardığında bunu genellikle bir tehlike sinyali olarak görürüm. Bir ekibin kaynakları sınırlıdır, daha fazla token çıkarmak aniden verimlerinin artmasına neden olmaz. Biraz abartılı bir örnek üzerinde konuşacak olursak, bir ekip 100 farklı token çıkarsa ve diğer ekip tüm platformlarında/ekosisteminde kullanılabilen tek bir token çıkarsa bunlardan hangisini tercih edersiniz? Bir projenin ya da ekibin birden fazla tokena sahip olması birçok farklı çıkar çatışması sorunu yaratır. Ekip hangi alana yönelik daha fazla çaba harcayacak? Bunu nasıl dengeleyecek? Ve tabi bir de bu ekibin bir şeyler inşa etmek için uğraşan, çalışkan bir ekip olduğunu varsayıyoruz. Bazı ekipler, yatırımcılardan daha fazla para toplamak amacıyla arka arkaya token çıkarıyor ve hiçbir şey inşa etmiyor.

Bazı projelerin en baştan birden fazla token tasarladığını ve örneğin birinin bir idari token diğerinin ise harcama tokenı olduğunu belirtmek isterim. Bu tasarımın bazı geçerli kullanım alanları var. Anlatmaya çalıştığımı uçlara çekmeyin ve birden fazla tokena sahip tüm projelere saldırmaya çalışmıyorum.

Bazı birleşmeler ve satın almalardan sonra bu birden fazla token konusu Binance ekosistemi içinde de mevcut. Henüz tokenları birleştirmek için iyi bir yola sahip değiliz. Buna yönelik parlak fikirler aramaya devam ediyoruz.

Binance listeleme sürecinde, bir ekip birden fazla tokena sahipse şüpheleniyor ve çok daha fazla soru soruyoruz.

Dolaşımdaki Arzın Az Olması

Bir diğer tehlike sinyali de tokenın dolaşımdaki arzının çok düşük (tek haneli bir yüzde) olması. Yine biraz abartılı bir örnek verelim. Bir tokenın arzının yalnızca %1'inin dolaşımda olduğunu ve kalan %99'unun bir ekip ya da vakıf tarafından kontrol edildiğini varsayalım. Dolaşımdaki arzın sahiplerinin de yalnızca %20'si aktif alım satım yapan kişilerden oluşuyor diyelim. Eğer bir kişi coini almak için 200.000 USD harcarsa, bu muhtemelen dolaşımdaki %1'in piyasa değerini 1 milyon USD'ye yükseltecek ve coinin toplam piyasa değerini 100 milyon USD'ye çıkaracaktır. Yalnızca 200.000 dolarla 100 milyon dolarlık piyasa değeri yaratılabilir.

Toplam arzın yalnızca çok küçük bir kısmının dolaşımda olduğu bu coinler, şişir ve boşaltın yanı sıra fiyat üzerinde başka potansiyel "manipülasyonlara" da çok açıktır. Fakat en büyük risk, kilitlenmiş kısmın kilidinin açıldığı ve piyasa sürüldüğü zaman ortaya çıkar. Fiyat büyük ölçüde düşer ve bireysel kullanıcılar zarar görür. Kendinizi korumayı öğrenin.

Ekip Birikimlerinin Yüksek Olması

Artık bunu anlamak kolay olmalı. "Ekip payının", vakıf, pazarlama bütçesi, topluluk büyümesi ve hatta madencilik ya da tamamen ekibin kontrolü altındaki diğer kullanım alanları gibi farklı isimler altında olabileceğine dikkat etmeniz gerekir. Tüm vakıfların, pazarlama bütçelerinin ve benzeri şeylerin kötü olduğunu söylemediğimi vurgulamak isterim. İyi idare ediliyorlarsa, o zaman sorun yok. Ama tüm projeler iyi idare edilmiyor.

Çok şeffaf olmam gerekirse, BNB de çok büyük bir ekip payına sahip. Benim (bizim) de üç yıl önce token ekonomisini derinlemesine öğrenmem gerekti. Yalnızca tek bir "ekip payına" sahibiz, ayrı bir vakıf, pazarlama bütçesi, topluluk büyümesi fonu ve benzeri şeyler yok. Ekip payı her şeyi kapsıyor. Şansımıza, platformumuz oldukça hızlı bir şekilde kar elde etmeye başladı ve kısmen kilidi açılmış olmasına rağmen ekip payımızı kullanmak ya da satmak zorunda kalmadık. Burada kendimizi çok övmek istemiyorum ama siz kendiniz riski değerlendirebilirsiniz. BNB'nin dolaşımdaki arzı yüksek ve muhtemelen diğer birçok coine kıyasla bireysel kullanıcı sayısı daha fazla. BNB kullanıcılarının çoğu, coinlerini Binance'te tuttuğu için ağ adreslerinin sayısı bunu tam olarak yansıtmıyor.

Whitepaper'larda Değişiklik Yapılması

Whitepaper'lar bir kez yayınlandıktan sonra üzerlerinde önemli değişiklikler yapılmasına genel anlamda karşıyım. Bir sıralama yapmak gerekirse, bir projeden vazgeçilmesi ise muhtemelen en kötüsü. Whitepaper'da yapılan ciddi değişiklikler genellikle bazı kişilerin olumsuz etkilenmesiyle de sonuçlanıyor. Tüm projelere bu konuda dikkatli olmalarını öneriyorum.

Binance de whitepaper'ımızda bazı değişiklikler yaptı, fakat bunlardan hiçbiri önemli değişiklikler değildi. Ocak 2019'da, "geri alımlar" ve "%20 kar" ile ilişkili ifadelerde değişiklik yaptık. Bunu bazı bölgelerde menkul kıymet tokenı olarak yanlış anlaşılma potansiyelimizin daha yüksek olduğunu belirten bir üçüncü taraf yasal danışmanın tavsiyesi üzerine yaptık ve whitepaper'da kullanılan ifade "geri alım" yapmak zorunda olmadığımız gerçeğini de doğru bir şekilde yansıtmıyordu. BNB'leri yukarıda açıkladığım şekilde tutuyoruz. Değişikliğin yapıldığı zaman durumu gazetecilere ve topluluğumuza açıkladık.

O zamanlar en büyük endişe şuydu: Yakım yapmayı bırakacak mıyız? Yoksa daha mı az yakım yapacağız? Hayır. Miktarın değişmeyeceğini, yalnızca whitepaper'da yakımı tanımlayan ifadelerin değiştiğini açıkladık, yani ciddi bir değişiklik yoktu. Ayrıca eylemlerimizin sözlerimize kıyasla bunu göstermede daha etkili olacağını da söyledik.

O zamandan bu yana, hepsi de arka arkaya tüm zamanların en yüksek değerine ulaşan 5 yakım yaptık. (8. yakımda BNB fiyatı yaklaşık 40 USD'ydi ve 7. yakımdan USD bazında yüksekti).

Eylemlerimizle sözlerimizin arkasında durduk.

Makaleyi burada bitireceğim. Üzerine konuşabileceğimiz başka birçok konu var, fakat bunları başka bir zamana bırakıyorum. Okuduğunuz için hepinize teşekkür ediyor ve iyi bir hafta sonu diliyorum!

- CZ