📍 Sabit Coin Paritesi Nedir?
Bir sabit coin, nispeten istikrarlı bir değere sahip olacak şekilde tasarlanmış bir kripto varlık türüdür. Kripto paraların genellikle oynak olduğu bilinse de sabit coin'ler özellikle fiyat dalgalanmalarına karşı korunmak için yaratılmıştır.

Sabit coinler, istikrarlarını bir "parite" ile korur. "Parite", değer için dayanak noktası gibidir. Ülkelerin paralarını istikrarlı tutmak için paralarının değerini başka bir ülkenin para birimine bağlaması gibi, sabit coin'ler de bir parite kullanır. USDT ve DAI gibi birçok sabit coin, 1 USD ile aynı değere sahip olmayı hedefler.

📍 Bir Sabit Coin Paritesini Kaybettiğinde Ne Olur?
Bir sabit coin artık önceden belirlenmiş parite değerinden işlem görmüyorsa, "paritesini kaybetti" denir. Sabit coin'ler yıllar içinde çok sayıda kullanım alanı edinmiştir ve şu anda günlük işlem hacimleri milyarlarca dolara ulaşmaktadır.

Bu nedenle, parite kaybının çeşitli sonuçları olabilir. Makalemizin ilerleyen bölümlerinde sabit coin'lerin geçmişteki parite kaybı örneklerine bakacağız, fakat öncelikle sabit coin'lerin paritelerini nasıl yönettiklerini inceleyelim.

📍 Bir Sabit Coin Paritesini Nasıl Korur?
Sabit coin'ler genellikle iki kategoriye ayrılır: teminatlandırılmış ve teminatlandırılmamış.

1. Teminatlandırılmış sabit coin'ler
Günümüzde dolaşımdaki çoğu sabit coin teminatlandırılmış sabit coin'dir, yani değeri başka varlıklarla desteklidir. Bu sabit coin'ler itibari para, diğer kripto paralar ya da altın gibi emtialar ile desteklenmeli ve "teminatlandırılmalıdır". Bu örneklerde teorik olarak, çıkarılan tüm sabit coin'ler için rezervde bir varlığın tutulması gerekir.

Süreç şu şekilde işler:

İtibari parayla teminatlandırılmış: Dolaşımdaki her bir token, eşit miktarda USD gibi bir itibari parayla desteklenmelidir. Dolayısıyla da çıkarılan her bir sabit coin dayanak varlığa dönüştürülebilmelidir. #FDUSD ve #USDT , itibari parayla teminatlandırılmış sabit coin'lere örnek olarak verilebilir.

Kriptoyla teminatlandırılmış: Bu sabit coinler, bir kripto varlık veya bir kripto varlık sepeti ile aşırı teminatlandırılır. Bu da sabit coin'in değerinden daha fazla kripto paranın teminat olarak tutulduğu ve bu fazla tutarın olası fiyat dalgalanmalarına karşı bir tampon vazifesi gördüğü anlamına gelir. DAI ve crvUSD, kripto teminatlı sabit coin'lere örnek olarak verilebilir.

Emtia ile teminatlandırılmış: Bu sabit coin'ler, altın gibi bir emtianın fiyatına endekslenmiştir. Bu coin'ler enflasyona ve emtiada alınacak pozisyonlardaki risklere karşı koruma sağlayabilir. Pax Gold (PAXG), emtia teminatlı sabit coin'lere örnek olarak verilebilir.

Not: Sabit coin projeleri sıklıkla rezervleri ve endeksleme mekanizmaları hakkında iddialarda bulunsalar da bu iddiaları doğrulama imkanı ve iddiaların doğruluğu farklılık gösterebilir. Bu nedenle, dikkatli olmak ve teminatlandırma seviyesinin iddia edildiği gibi her zaman %100 olmayabileceğinin bilincinde olmak gerekir.

2. Teminatlandırılmamış sabit coin'ler
Algoritmik sabit coin'ler olarak da bilinen teminatlandırılmamış sabit coin'ler, piyasa talebine göre arzı otomatik olarak düzenlemek için kodlanmış algoritmaları ve akıllı sözleşmeleri kullanarak sabit coin'in fiyatının paritesine yakın kalmasını sağlar.

Fiyat takip ettiği itibari paranın değerinin altına düşerse, algoritma fiyatı tekrar yükseltmek amacıyla dolaşımdaki arzı düşürür. Diğer yandan fiyat itibari para biriminin değerinin üzerine çıkarsa, sabit coin'in değerini düşürmek için yeni tokenler piyasaya sürülür. TerraUSD (UST), algoritmik bir sabit coin'dir.

Peki, bu sabit coin'ler paritesini kaybeder ve piyasa değerinin altında işlem görmeye başlarsa ne olur? Bunu örneklerle daha yakından inceleyelim.

Sabit Coin'lerde Geçmişteki Parite Kaybı Örnekleri
Sabit coin'lerde en bilinen parite kayıplarından bazıları şunlardır:

Mayıs 2022 - #UST
Kripto dünyası, Mayıs 2022'de Terra'nın UST sabit coin'inin paritesini kaybetmesiyle tarihi bir olay yaşamıştır. Bu olaydan önce Terra'nın yerel tokeni LUNA, 40 milyar USD'lik piyasa değeriyle dünyanın en büyük 8. coin'i idi. Parite kaybı hem UST'yi hem de LUNA'yı neredeyse değersiz hale getirmiş ve Terra ile bağlantılı çok sayıda kripto projesinin ve şirketinin önemli kayıplarla karşı karşıya kalmasına neden olan zincirleme "kripto bulaşması" olayını tetiklemiştir. Bu oynaklık döneminde, Tron'un USDD'si ve Near Protocol'ün USN'si gibi diğer sabit coin'ler de paritesini geçici olarak olarak kaybetmiştir.

Mart 2023 - #USDC ve #DAI
Önde gelen iki sabit coin USDC ve DAI, Mart 2023'te Silicon Valley Bank (SVB), Signature Bank ve Silvergate Bank olmak üzere üç ABD bankasının çöküşü nedeniyle paritesini kaybetmiştir. USDC'yi çıkaran Circle, sabit coin'i teminatlandırmak için kullanılan 3,3 milyar USD'lik nakit rezervin SVB'de tutulduğunu açıklamıştır. Sonuç olarak, USDC paritesini geçici olarak kaybetmiş ve coin'in değeri bir günde %12'nin üzerinde düşmüştür.

DAI de teminat rezervlerinin yarısından fazlasının o dönemde USDC'ye ve ona ait enstrümanlara bağlı olması nedeniyle değerinde dalgalanmalar yaşamıştır. Federal Rezerv'in bankaların alacaklılarını destekleyeceğini açıklamasıyla durum istikrar kazanmış ve hem USDC hem de DAI paritesini tekrar yakalamıştır.

Olayın ardından her iki sabit coin de rezerv bileşimlerinde değişiklik yapmıştır. USDC nakit rezervlerini ağırlıklı olarak Bank of New York Mellon'a yatırmış ve DAI de rezervlerini birden fazla sabit coin ile çeşitlendirmiş ve daha fazla gerçek dünya varlığı tutmaya başlamıştır.

Ekim 2023 - USDR
USDR veya diğer adıyla Reel USD, Tangible (yerel tokeni TNGBL) tarafından 2022 yılında kullanıma sunulan bir sabit coin'dir. Coin, teminat olarak tokenleştirilmiş gayrimenkuller ve DAI sabit coin'ini kullanmayı amaçlayan USD'ye endeksli bir sabit coin'dir.

USDR, kiracılardan toplanan kira getirisinin yarısının otomatik olarak hazineye yönlendirildiği bir otomatik yeniden teminatlandırma mekanizmasına da sahiptir. Bunun bir parite sabitleme mekanizması olması amaçlanmıştır. Fakat USDR, istikrar önlemlerine rağmen 11 Ekim 2023'te paritesini kaybetmiştir.

Yaşananlar şu şekildedir:

11 Ekim'de USDR'deki dönüştürme taleplerinde büyük bir artış yaşanmış ve bu taleplerin toplamı 10 milyon USDR'ye ulaşmıştır.

Dönüştürme talebinin bu kadar yüksek olması USDR hazinesinin tüm likit DAI sabit coin rezervlerini tüketmiştir.

Kalan teminat likit olmayan tokenleştirilmiş gayrimenkul rezervleri olduğu için Tangible ekibi dönüştürme taleplerini hemen karşılayamamıştır.

Bu ani likidite sıkışıklığı, coin'in paritesini kaybetmesiyle USDR sahipleri arasında büyük bir FUD'ye (korku, belirsizlik ve şüphe) neden olmuştur.

Bağımsız araştırmacılara ve USDR topluluğunun üyelerine göre, USDR tarafından teminat olarak kullanılan tokenleştirilmiş gayrimenkuller ERC-721 token standardında olup bu standart yaygın olarak kullanılan ERC-20 kadar esneklik sunmaz. ERC-721 tokenleri kolayca hisselendirilemediği için bu tokenlerin hızla dönüştürülmesi zordur.