Əsas diqqət yetiriləcək məqamlar
Kriptovalyuta tranzaksiyaları açıq hesab dəftərində (blokçeyndə) qeydə alınır və bu, bütün tranzaksiyaların aydın və daimi olmasını təmin edir.
Bu tranzaksiyalar İş sübutu (PoW) və Pay sübutu (PoS) kimi metodlardan istifadə etməklə şəbəkədə çox sayda kompüter tərəfindən yoxlanılır və təsdiqlənir.
İş sübutu maynerlərin resurs tələb edən prosesdə tranzaksiyaları təsdiqləmək məqsədilə çətin riyazi məsələləri həll etmələrinə əsaslanır.
Pay sübutu validatorların koinlərini bloklayaraq (steykinq edərək) tranzaksiyaları təsdiqləmələrinə əsaslanır və bu, enerji baxımından daha sərfəlidir.
Bu konsensus mexanizmləri mərkəzdənkənar şəbəkələrdə çox mühüm rol oynayır. Onlar saxtakarlığın və ikiqat xərclərin qarşısını almağa kömək edir və mərkəzləşdirilmiş orqanlara ehtiyacı aradan qaldırır.
Giriş
Bitcoin və digər əksər kriptovalyutalar tranzaksiyaları yoxlamaq və təsdiqləmək üçün banklara və ya mərkəzi orqanlara əsaslanmadığı üçün onların iş prinsipi ənənəvi puldan fərqlidir. Bunun yerinə, doğrulamalar açıq hesab dəftəri, blokçeyn vasitəsilə həyata keçirilir.
Blokçeyni hər kəsin görə bildiyi, lakin geniş konsensus olmadan heç kimin dəyişdirə bilmədiyi nəhəng açıq dəftər kimi təsəvvür edə bilərsiniz. Bəs sistem bütün tranzaksiyaların düzgün olduğundan və heç kimin saxtakarlıq etmədiyindən necə əmin olur?
Bu məqalədə kriptovalyuta tranzaksiyalarının şəbəkə tərəfindən İş sübutu və Pay sübutu kimi konsensus mexanizmlərindən istifadə etməklə necə yoxlanıldığı və doğrulandığı izah edilir.
Kriptovalyuta tranzaksiyası nədir?
Kiməsə kriptovalyuta göndərdikdə tranzaksiya yaradırsınız. Bu tranzaksiya koinləri kimin göndərdiyini, kimin qəbul etdiyini, neçə koinin göndərildiyini və tranzaksiyanın baş tutduğu vaxtı göstərir. Göndərən kimi tranzaksiya yoxlanılıb təsdiq olunmaq üçün blokçeyn şəbəkəsində hər kəslə paylaşılır.
Blokçeyn tranzaksiyaları necə doğrulanır?
Paylaşma və yoxlama
Tranzaksiya yaratdığınız zaman rəqəmsal imza yaratmaq üçün pul kisəsi açarlarınızdan səmərəli şəkildə istifadə edirsiniz. Daha sonra tranzaksiya datanız və imzanız mərkəzdənkənar kompüterlər şəbəkəsinə (qovşaqlar) göndərilir. Bu qovşaqlar həqiqətən koinin sahibi olub-olmadığınızı və təfərrüatların düzgün olub-olmadığını yoxlayır. Tranzaksiya bu yoxlamalardan keçdikdə şəbəkə tərəfindən təsdiqlənməyi gözləyən blokun yaradılması üçün digər tranzaksiyalarla qruplaşdırılır.
Şəbəkənin razılaşması
Bütün blokçeyn şəbəkəsi yeni blokun təsdiqlənməsindən əvvəl onun etibarlı olması ilə razılaşmalıdır. Bu razılaşma qeyd etdiyimiz konsensus mexanizmləri vasitəsilə əldə edilir. Əsas iki mexanizm İş sübutu və Pay sübutudur.
İş sübutu (PoW)
İş sübutunda maynerlər mürəkkəb "riyaziyyat məsələlərini" həll etmək üçün yarışırlar. Məsələni həll edən ilk mayner blokçeynə yeni tranzaksiyalar bloku əlavə edə bilir. Daha sonra digər maynerlər və doğrulayıcı qovşaqlar həlli yoxlayır və onunla razılaşırlar. Blok qəbul edildikdə qalib mayner kriptovalyuta mükafatı (blok mükafatı) qazanır. Bu, Bitcoin tərəfindən istifadə edilən metoddur. O, şəbəkəni çox təhlükəsiz saxlasa da, çox enerji və kompüter gücü sərf edir.
Pay sübutu (PoS)
Pay sübutunun iş prinsipi fərqlidir. Validatorlar məsələlər həll etmək yerinə, şəbəkədə kilidlənən (pay qoyulan) koinlərin sayına əsasən seçilirlər. Validatorlar növbə ilə yeni bloklar təklif edir və təsdiqləyirlər. Validator saxtakarlıq etməyə cəhd etdiyi halda, pay qoyulmuş koinlərini itirə bilər (kəsmək kimi tanınır). Pay sübutu enerji baxımından daha sərfəlidir və Ethereum, BNB zənciri və Solana daxil olmaqla bir çox blokçeyn layihəsində istifadə olunur.
Doğrulama nə üçün vacibdir?
Həmişə rəqəmsal valyutaların inkişafına mane olan iki əsas problem olub:
İkiqat xərcləmə: rəqəmsal pul sistemlərinin köhnə ümumi problemi olan ikiqat xərcləmə halında eyni vəsaitlər iki və ya daha çox qəbul edən tərəfə göndərilə bilərdi.
Mərkəzi orqana etibar: insanlar tranzaksiyaları idarə etmək və təsdiqləmək üçün banklara, şirkətlərə və ya digər mərkəzləşdirilmiş orqanlara etibar etməli idilər.
Eyni kriptovalyutanı iki dəfə xərcləyə bilməməyiniz üçün blokçeyn tranzaksiyanın açıq və daimi şəkildə qeydə alınması ilə bu problemləri aradan qaldırır. Nəzarət edən şirkət və ya bank yoxdur. Bunun yerinə, minlərlə kompüter tranzaksiyaları yoxlamaq üçün birlikdə işləyir və sistemin hücumlara, eləcə də saxtakarlıqlara qarşı olduqca davamlı olmasını təmin edir.
Blokçeyn təsdiqi nədir?
Blokçeynə hər dəfə yeni blok əlavə edildikdə təsdiqləmə baş tutur. Tranzaksiya nə qədər çox təsdiqlənərsə, o qədər təhlükəsiz olur. Bu o deməkdir ki, kiminsə tərəfindən dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi daha çətindir.
Tranzaksiyanın təhlükəsiz hesab edilməsindən əvvəl müxtəlif blokçeynlər üçün müxtəlif sayda təsdiqləmələr tələb olunur. Məsələn, Bitcoin ödənişlərini qəbul edən tacirlər adətən məhsullarını buraxmazdan əvvəl ən azı 4 təsdiqləmə gözləyirlər, Ethereum ödənişləri üçün isə çox vaxt ən azı 30 təsdiqləmə tələb olunur.
Yekun qeydlər
Kriptovalyuta tranzaksiyalarının doğrulanması üsulu rəqəmsal pulların banklara ehtiyac olmadan təhlükəsiz və etibarlı olmasını təmin edən əsas amildir. Bu metodlar İş sübutundakı mürəkkəb riyazi məsələlər və Pay sübutundakı koin-steykinq sistemi vasitəsilə şəbəkəni qoruyur və ikiqat xərcləmə, eləcə də mərkəzləşdirilmiş idarəetmə kimi böyük problemləri aradan qaldırır. Tranzaksiya doğrulamasının iş prinsipini anlamaqla kriptovalyutaların arxasındakı texnologiyanı və dünyanın hər yerində insanların nə üçün əminliklə ondan istifadə etdiyini daha yaxşı dərk edə bilərsiniz.
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
İmtina: bu məzmun heç bir formada təmsil və ya zəmanət olmadan yalnız ümumi məlumat və maarifləndirmə məqsədləri üçün "olduğu kimi" təqdim edilir. O, maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməli və hər hansı xüsusi məhsul və ya xidmətin satın alınmasını tövsiyə etmək məqsədi daşımamalıdır. Müvafiq peşəkar məsləhətçilərdən özünüz məsləhət almalısınız. Bu məqalədə adı çəkilən məhsullar regionunuzda əlçatan olmaya bilər. Məqaləyə üçüncü tərəf müəllif tərəfindən töhfə verildikdə nəzərə alın ki, ifadə edilmiş bu baxışlar üçüncü tərəf müəllifə aiddir və Binance Akademiyasının mövqeyini əks etdirmir. Əlavə təfərrüatlar üçün tam imtina mətnini oxuyun. Rəqəmsal aktivlərin qiymətləri dəyişkən ola bilər. İnvestisiyanızın dəyəri artıb-azala və investisiya qoyduğunuz məbləği geri almaya bilərsiniz. İnvestisiya ilə bağlı qərarlarınıza görə yalnız özünüz məsuliyyət daşıyırsınız və Binance Akademiyası baş verə biləcək hər hansı itkiyə görə məsuliyyət daşımır. Bu material maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməlidir. Ətraflı məlumat üçün İstifadə qaydası və Risk xəbərdarlığı bölməmizə nəzər salın.